Początek kariery zawodowej (szczególnie w branży prawniczej) jest bardzo trudny dla młodych ludzi. Posiadanie solidnego wykształcenia, połączonego z praktycznym doświadczeniem zawodowym oraz znajomością co najmniej dwóch języków obcych napawa studentów przerażeniem i niejako wymusza ciągłe podnoszenie kwalifikacji, nawet gdy jeszcze nie rozpoczęliśmy aktywności zawodowej. Jedną z pierwszych nowości przez nas napotkanych, gdy już przebrniemy przez rozmowy kwalifikacyjne i zostaniemy wybrani z pośród gromadki chętnych na dane stanowisko, będzie konieczność podpisania umowy z pracodawcą. Najprawdopodobniej zaproponowana będzie nam jedna z najpopularniejszych czyli: umowa o pracę, umowa zlecenie lub umowa o dzieło. Jakie są podstawowe różnice między nimi i która z nich wydaje się najkorzystniejsza dla przyszłego pracownika?
Umowa zlecenie
Umowa zlecenie jest jedną z tzw. umów cywilnoprawnych, której szczegóły regulują artykuły 734-751 kodeksu cywilnego. Na jej podstawie zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności na rzecz zleceniodawcy przez okres trwania umowy. Z założenia za swoją pracę, osoba przyjmująca zlecenie powinna otrzymywać wynagrodzenie, chyba że zobowiązała się do wykonywania danych czynności bezpłatnie. Zarówno zleceniodawca jak i zleceniobiorca mają możliwość wypowiedzenia umowy w dowolnym momencie. W przypadku wypowiedzenia osoba zlecająca umowę zobowiązana jest m.in. do naprawy szkody gdy wypowiedzenie zostało złożone bez poważnej przyczyny oraz do wypłaty części wynagrodzenia na rzecz zleceniobiorcy proporcjonalnie do wykonanych czynności.
W przypadku osób posiadających status studenta oraz będących poniżej 26 roku życia, umowa zlecenie jest najczęściej proponowanym wyborem. Dzieje się tak dlatego, iż pracodawca nie opłaca od tego typu umowy składek na ubezpieczenia społeczne, a sam student zwolniony jest z obowiązku płacenia składek na ZUS i ubezpieczenie zdrowotne. Wynika to z art. 6 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1988 roku oraz art. 67 ust. 2, 3 i 5 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 27 sierpnia 2004 r. Wynagrodzenie przewidziane w umowie zlecenie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zgodnie z tzw. skalą podatkową oraz zasadami przewidzianymi w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jako że umowa zlecenie jest regulowana przez przepisy kodeksu cywilnego, a nie kodeksu pracy, zleceniobiorcy nie przysługują podstawowe uprawnienia wynikające zumowy o pracę np. prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego, ustawowego okresu wypowiedzenia czy minimalne wynagrodzenie za pracę.
Umowa o dzieło
Innym przykładem umowy cywilnoprawnej, która jest jednak rzadziej spotykana w przypadku branży prawnej jest umowa o dzieło. Tak samo jak umowę zlecenie, regulują ją przepisy kodeksu cywilnego z tym że artykułu 627-646. Różnica dotyczy przede wszystkim rezultatu danej umowy. W umowie zlecenie przedmiotem umowy było wykonywanie określonych czynności wskazanych przez zleceniodawcę. W przypadku umowy o dzieło zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania konkretnej, oznaczonej pracy tj. dzieła. Owocem umowy zlecenie jest więc staranne realizowanie czynności prowadzącej do danego celu (np. praca w biurze lub sklepie), a rezultatem umowy o dzieło jest sam cel (np. pomalowanie płotu czy posprzątanie garażu). W odróżnieniu od umowy zlecenie, umowa o dzieło skutkuje koniecznością wypłacenia wynagrodzenia (nie może być więc bezpłatna).Umowa o dzieło nie zobowiązuje stron do wpłacania ubezpieczenia społecznego czy zdrowotnego, natomiast nakłada konieczność płacenia podatku dochodowego.
Umowa o pracę
Umowa o pracę to kolejny ze sposobów nawiązywania tzw. stosunku pracy. W całości jej zasady omawia kodeks pracy, który jest jednocześnie źródłem praw i obowiązków zarówno pracownika jak i pracodawcy. Po nawiązaniu takiej umowy, pracownik zobowiązał się do osobistego wykonywania określonej pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem w wyznaczonym miejscu i czasie. Pracodawca zobowiązał się z kolei do wypłaty wynagrodzenia zatrudnionemu pracownikowi.
Umowa o pracę gwarantuje m.in. płatne urlopy wypoczynkowe i chorobowe oraz konkretny okres wypowiedzenia (uzależniony od stażu pracy).Pracodawcy oraz osoby zatrudnione na umowę o pracę zobowiązane są do opłacania wszelkich ubezpieczeń społecznych oraz zdrowotnych, bez znaczenia czy pracownik jest studentem czy też nie. Wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę podlega również obowiązkowemu opodatkowaniu.
Umowa o pracę vs. Umowy cywilnoprawne
Umowa o pracę różni się diametralnie od np. umowy zlecenie (właśnie ten typ umowy traktujmy jako domyślny przykład umowy cywilnoprawnej). Przede wszystkim umowy cywilnoprawne są w całości regulowane przez kodeks cywilny, podczas gdy przepisy dotyczące umowy o prace znajdują się w kodeksie pracy. Oznacza to że osoby pracujące na umowę cywilnoprawną nie posiadają takich samych uprawnień jak te pracujące na umowę o pracę. Chodzi tutaj głównie o prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego, otrzymywania wynagrodzenia podczas choroby czy wysokość płacy minimalnej. Brak tych uprawnień to dla większości osób największy minus umów cywilnoprawnych, aczkolwiek warto zaznaczyć, iż umowy te są coraz częściej stosowane w branży prawnej. Różnica między umowami polega również na sposobie ich wypowiedzenia. Poza wskazanymi w kodeksie pracy sytuacjami (np. ciężkie zaniedbanie obowiązków itd.), umowę o pracę można wypowiedzieć jedynie zachowaniem okresu wypowiedzenia, podczas gdy umowa cywilnoprawna może być rozwiązana w dowolnym momencie. W tym wypadku może być to argument przemawiający za umową zlecenie, ponieważ daje on większą elastyczność przy wykonywaniu zleceń. Działa to jednak w dwie strony, więc równie dobrze zleceniobiorca może zostać bez źródła dochodu praktycznie z dnia na dzień. Innym przykładem różnicy jest fakt, iż zadania wynikające z umowy o pracę musimy wykonywać osobiście, podczas gdy przy umowach cywilnoprawnych istnieje możliwość zlecenia ich osobom trzecim. Nie należy również zapominać że np. adwokaci zgodnie z art. 4b ust.1 prawa o adwokaturze nie mogą wykonywać swoich obowiązków w ramach umowy o pracę. Umowa zlecenie jest dla tego przykładu już dopuszczalna.
To tylko kilka przykładów różnic wynikających ze specyfiki umów cywilnoprawnych i umowy o pracę. Warto przed podjęciem pracy zastanowić się nad tym, która z nich będzie dla nas najbardziej korzystna i zapewni nam największy komfort pracy.
Bartosz Karaś,
Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania
